HAYATTA KALAN AVETİS DAVİTYAN VE ĞAZAR BALOYAN’IN, VAN SANCAĞININ GÂVAŞ KAZASINDAKİ MOKS’UN SIPKANTS KÖYÜ KURBANLARIYLA İLGİLİ TANIKLIĞI
29 Ağustos 1916, Nor Bayazet-Paşakent
Moks-Sipkants-18 hane
Yöneticilerimiz, köyün silahlarını toplayıp hükümete teslim ettiler (Murtula Bey’e); uzun ve kısa 30 adet.
Hambardzum yortusunda (1915) gönüllüler Grigor, Tırçun, yanlarında Hambardzum’la geldiler, mallarımızı Hağen’de bırakarak bizi getirdiler. Hastalar köyde kaldı; dokuz kişi öldürüldü – Avetis, Simon ve kadınlar.
2 ay, her gün çarpışma vardı, Türkler ile gönüllüler [arasında]. Temmuz ortalarındaydı, gönüllüler Van’a çekildi. Biz onları takip ettik. Güruh, Putki Manastırı’na saldırdı. Yaklaşık 200 kişi öldürüldü. Halkın büyük bir kısmı Moks’da kaldı ve gelemedi.
Van’a geldik. Berkri’nin Pantimah Köprüsü’nü geçtik. Köşk ovalarına Türk ve Kürt süvariler doldu, halkı kılıçlarla katletmeye başladılar.
Elimizdeki her şeyi bıraktık ve Berkri’nin doğusundaki dağlara kaçtık. 3 gün sonra Kavre Şami’ye vardık, gönüllüler ordaydı. Köşk ovasında, köyümüzden 35 kişi öldürüldü. Çato, Abraham, Pıta vd. Biz Ardsap üzerinden Ecmiadsin’e geldik ve ardından da buraya, malsız mülksüz.
Köyden haberimiz yok, her yer tarumar.
18 haneden sadece 35 kişi kaldık.
Anlatanlar, Avetis Davityan ve Ğazar Baloyan, Paşakent’te yaşamaktadır.
Müfettiş Şirin
E MA, fon 227, liste 1, dosya 430, yaprak 44 arka yüzü, orijinal, el yazısı.