HAYATTA KALAN MANUK HARUTYUNYAN’IN, VAN SANCAĞININ ARDSKE-ALCAVAZ KAZASINDAKİ ARÇIRA KÖYÜ KATLİAMIYLA İLGİLİ TANIKLIĞI
13 Ağustos 1916, Kızıltamir
Alcavaz’ın Arçıra köyünden Manuk Harutyunyan köyündeki katliamı anlattı:
Van öz savunma çatışması başladığında (7 Nisan 1915) ve köyün askerleri habersiz olarak kayıkla denize (Van Gölü) açıldığında, Sia Ahmet Çavuş 70 süvarisiyle köyü kuşattı ve “Tüm erkekler Aslan’ın evinde toplansın, söyleyeceğim var. Herkes işiyle uğraşsın, bir şey yok, merak etmeyin”, dedi. Köylülerin büyük bir kısmı, 150 kişi kadar, Aslan’ın evinde toplandı. Sia Ahmet, hepsinin kollarım birbirine bağlatır ve bağlananları dört taraftan kuşatarak sırayla ateşe tuttu. Bu felaketi gören kadm, çocuk, herkes oraya buraya kaçıştı, bazılarını esir olarak götürdüler. Öldürülenlerin cesetlerinin bir kısmını köpekler yedi, bir kısmını çukurlara attılar, kalanları da sahipleri gelip götürerek gömdü.
Katliamdan kaçmayı başaran Arçıra köylülerinden Ruben Harutyunyan, İskender Muratyan ve Nişan Petrosyan küçük bir kayıkla denize açıldı. Kayığın yelkeni olmadığından dolayı, sık sık denizin açıklarında kalıyordu. Bunlar su almak ve gıda için yeşillik, yonca veya arpa daneleri toplamak için kıyıya yaklaştıklarında, çoğu zaman Kürtler onları görüyor ve üzerlerine ateş ediyorlardı. Nişan ve İskender su bulamadıkları için deniz suyunu içiyor, çoğu zaman çaresizlikten ağlıyorlardı. Kayıkta hiç örtüleri vs. yoktu, sadece kuru hasır. Ateş yakmak için, Browning (40) tabancayla bezlere ateş ettiler fakat boşuna. Mermilerin içindeki barutu boşaltıp şuki kav (yanıcı madde) yapıp, çakmaktaşıyla ateş yakarak ısındılar. Çoğu zaman, günlerce kayığın içinde donarak kaldılar. Tüm bunlar 1915 Nisanında oldu.
Yazılanları, anlattıklarıma uygun bularak kendim ve arkadaşlarım adına imzalıyorum.
İskender Muratyan
E MA, fon 227, liste 1, dosya 434, yapraklar 16-17, orijinal, el yazısı.