HAYATTA KALAN NİGÂR PETROSYAN’IN, VAN SANCAĞININ ALCAVAZ KAZASINDAKİ NORŞEN KÖYÜ KATLİAMIYLA İLGİLİ TANIKLIĞI
11 Ağustos 1916, Tımbul
Anlatan Nigâr Petrosyan, Alcavaz’ın Norşen köyünden, şimdi Eski Nakhicevan’ın Tumbul köyünde yaşamaktadır.
1914 Temmuz sonunda seferberlik ilan edildi. Hükümet zaptiyeleri gelip her bir evden bir kişiyi askere götürdüler. Bu insanlar ölesiye çalıştırılma, hakaret, tehdit nedeniyle fırsat bulunca kaçıyorlardı. Sadece 5 kişi askerde kalmıştır ve akıbetleri belli değildir.
Savaş vergisi adı altında bizi sürekli yağmalıyorlardı. Örneğin, bizden 2 Van kilası tahıl, 20 Van kilası buğday, 40 adet koyun, 10 adet büyük baş [hayvan], 12 litre yağ götürdüler. Bunları onayımızı alarak götürdüler. Bir de at. Katliamdan önce zorla götürdükleri 200 baş koyun, 2 adet at, 4 adet camız, 10 inek, 20 sığır, 2 kağnı, 10 adet san, (42) 10 adet yatak, 20 keçe ve evin tüm taşınır mallarıdır. Kocamı öldürdükten sonra 100 Osmanlı altını aldılar.
1915 yılı Müjde yortusunda, Çıl-Gaynili Musa Ağa, 100 Kürt’üyle birlikte köye saldırdı, kaçmaya fırsat bulamamış 43 erkeği tüfek ve tabancalarla öldürdüler. 7 kadın ve kızı kaçırdılar: 1. Maran Mıkırtiçyan, 2. Gasparyan Mariam, 3. Zakaryan Atlas, 4. Sukyasyan Ceyran, 5. Pareyan Paydsar, 6. Petros’un gelini Herko, 7. Murat’ın kızı Azo. Erkeklerden götürdükleri: 1. Mihran, 2. Misak, 3. Sargis, 4. Sahak, 5. Geğam, 6. Pokhan, 7. Minas.
Evler yakılmıştır…
Kürtler, Ermenilerin her şeyini talan etti. Kuyulardaki buğdaylarını dahi çıkarıp götürdüler.
Köyümüzden 10 genç köyün dışındaki bir mağarada saklanmıştı. Kürtler bunu haber aldılar, hayvan pisliği getirdiler ve mağaranın önünde yaktılar. Mağaradakiler şiddetli dumandan öldü. Sonra onların bedenlerini dışarı çıkardılar ve kılıçlarla parça parça ettiler. Köyümüzün papazı Ter Harutyun, Kalantar Aspaturyan, Haso Petrosyan, Arşak Ter Harutyunyan vd. de bunların arasındaydı. Öldürülenlerin içinde, köyümüzün tanınmış simalarından Vardan Petrosyan, Gaspar Potikyan, Aspatur Torosyan ve Mıkırtiç Mukhsiyan da vardı.
Esir olarak götürülen erkeklerden 4’ünün Kürtler tarafından Van’a getirilmiş olduğunu geçenlerde duyduk. Kürtler onları tarlalarımızı biçtirmek için getirir. Ruslar aniden onlara saldırır; Kürtler kaçar ve böylece kurtulurlar. Alcavaz ve çevre köylerden esir götürülen birçok Ermeni de onlarla birlikte kurtulur (sayıları belli değil).
Köyümüzün sakinleri Kafkasya’nın farklı yörelerine dağılmıştır.
Anlatan, 45 yaşında okur-yazar olmayan bir kadındır.
EMA, fon 227, liste 1, dosya 424, yaprak 25 ve arka yüzü, orijinal, el yazısı.