Belge No 110
HAYATTA KALAN MİSAK AĞBALYAN’IN ERZURUM AHALİSİNİN TEHCİRİYLE İLGİLİ HAZIRLADIĞI KRONOLOJİ
Erzurum Olayları
Görgü şahidi Misak Ağbalyan’ın anlatımıyla
1915 Mayısının 1’inden 15’ine kadar Erzurum Ovası ve Pasinler’deki Ermenileri tehcir etmeye başladılar. Çeteler, 5 Mayıs’ta, Ermeni mezarlığı içinde bulunan ve [18]78 Rus-Osmanlı savaşı esnasında inşa edilmiş olan Rus şapelini yıktırdı.
23 Mayıs’ta, Erzurum hükümeti, 165 hane Ermeni’nin Musul’a göç edeceğini bildirdi. 165 hane Ermeni, hükümetin bu niyetini dinî önderliğe bildirip listeye yazıldı. İçlerinden 25-30 hane, 3 Haziran’da, 200 at kiralayıp Kiğı üzerinden Harput’a geçti. Daha sonra 165 haneden geriye kalanlar, 6 Haziran’da, Bayburt üzerinden kağnılarla Erzincan’a hareket etti, Erzincan’a kadar güvenlik içinde ulaştılar. Daha sonra mültecilerin Suruç’a varmış olduğu bilgisi Erzurum’a ulaşmıştı.
Hükümet, 8 Haziran’da, 500 haneye 8 gün mühlet vererek, yine şehri terk etmelerini bildirdi. 500 hane, ayın 15’inde, Bayburt üzerinden Erzincan’a geçti.
20 Haziran’da, zanaatkârlara (1.250 hane) göç etmeleri emredildi. Ayın 25’inde, onlar da Bayburt üzerinden şehri terk etti. Şehirde kalan 100 hane dul kadın ve yetim çocuklara da 8 Temmuz’da şehri terk etmeleri emredildi. Onlar da 8 gün içinde yerlerinden edildi.
Episkopos Sımbat’ı (1) da 15 Temmuz’da Erzincan’a sürdüler.
16 Temmuz’da Ermeni doktorları ve cerrahları sürdüler. Şehirde, 10 hane zanaatkâr kaldı. 2 Aralık’ta çan kulesini yıktılar.
EMA, fon 57, liste 5, dosya 107, yaprak 23, orijinal, el yazısı