HAYATTA KALAN NUBAR RAŞOYAN’IN, VAN SANCAĞININ ARÇEŞ KAZASINDAKİ AĞASAV KÖYÜNÜN ERMENİ HALKININ ÇEKTİĞİ EZİYETLERLE İLGİLİ TANIKLIĞI
1 Eylül 1916, Margara
Anlatan Arçeş’in Ağasap köyünden Nubar Raşoyan (köydeki katliam hakkında):
Paskalya’yı (1915) iki hafta çıkarttıktan sonra, Ağasap köyü Kürtleri, sabahleyin olağanüstü bir hareketlilik göstermeye, gidip-gelmeye başlar.
Ağasap köyünde sadece iki hane Ermeni ve 20 hane Kürt vardı. Kadınlar, Kürt kadınlara, “Ne var”, diye sorar; onlar da, “Tüm Ermenilerin öldürülmesi için emir gelmiş”, diye cevap verir. Köyün içinde Reşit Ağa’nin karısı Fate, oğlu Nuri Mehmet’e silahları verir ve “Silahlan, git, Ermeniler arasında üç erkek var (Hambardzum Harutyunyan, Movses Muratyan, Manuk Yekmalyan), onları al Ruslara teslim et, Kürtler onları öldürmesin”, der.
Böyle de olur. Mehmet, üç erkeği gece vakti gizlice köyden çıkarır ve onları Rus ordusu tarafına geçirmeyi başarır.
Köydeki iki hanenin Ermenileri (kadın ve çocuklar) Kürtlerin elinde kalır, fakat Fate sayesinde güvende olurlar. Ermeni gönüllüler yaklaştığında Fate kaçar ve koruması altında bulunan kadın ve çocuklar Kürtlerin elinde kalır, onlar da cinsiyete bakmadan, hem kadınları, kızları (8-10 yaşlarındakiler dahi) hem de aynı yaştaki (8-10) tüm oğlan çocuklarını kaçırıp tecavüz ederler.
Bu durum dokuz gün sürer, Ruslar yaklaştığında kaçarlar (Ermeniler) ve Çançağbür köyüne (Kürt) giderler, Kürtler burada üzerlerine saldırır ve koyun ve ineklerini ellerinden alır. Akants’a gelirler (Arçeş), burada iki hafta kaldıktan sonra, temmuz ricatında (1915) Berkri-Abağa üzerinden İğdir’e geçer ve oradan da Ecmiadsin’in çevre köylerine dağılırlar.
Yazılan, anlattıklarıma uygundur.
Okuma-yazma eksikliği ve ricasından dolayı onun yerine yazdım: Margaralı Avetis Margaryan
E MA, fon 227, liste 1, dosya 449, yapraklar 8-9 arka yüzü, orijinal, el yazısı.