HAYATTA KALAN GÜLİZAR BEDELYAN’IN, VAN SANCAĞININ ARÇEŞ KAZASINDAKİ KTRADS KAR KÖYÜ KATLİAMIYLA İLGİLİ TANIKLIĞI
1 Eylül 1916, Margara
Arçeş’in Ktrads Kar köyünden Gülizar Bedelyan’ın anlattıkları (kendi köyündeki katliam hakkında):
Van’ın öz savunma çatışmaları patlak verdikten (7 Nisan 1915) birkaç gün sonra, köylerine yakın olan aşiretler Mıhe, Mirza Efendi, Osman, Mıhe Tamir Ağa, Mıho, Derviş Ağa’ nın oğlu Osman, Paşa Khan, Çerkez ve diğer ağaların liderliğinde Arçeş’in köylerine saldırırlar.
Ktrads Kar köyünü kuşatırlar. 40 kişi kadar olan köyün erkekleri, Türk’ün kendilerini koruyabileceği ümidiyle, köyde yaşayan Murat Ağa’nın (Türk) odasında toplanır. Murat Ağa’nın odasına gitmeye yeti- şemeyen veya ona güvenmeyen bazıları da, evlerin farklı bölümlerine, ambarlara, peteklere, un içine vs. saklanır.
Kürtler gelip, ağanın evindeki adamları odadan çıkarır, kollarını bağlar ve köyden çıkararak, köyün yakınında bulunan dereye, Deliçay’ın kıyısına götürürler. Hepsini soyar, ardından da ateşli silahlarla vururlar. Herkes yere düştüğünde, Kürtler hepsinin karnına, kalbine ve ağzına bıçak saplayarak, yaralı olup hâlâ nefes alanları da kesin olarak öldürürler. Kürtler bu cinayetlerden sonra köye girer, her evi teker teker gözden geçirir, dolaplara, köşe bucağa bakar ve buldukları erkeklerin hepsini kılıç ve bıçakla keser, taşlarla başlarını ezer veya vururlar. Cesetleri ise bir ahırda toplayıp ateşe verirler.
Erkekler böyle korkunç bir muameleye maruz kalırken, diğer taraftan da Murat Ağa kapılarını hemen dehşet içindeki oğluşağa, kadın ve kızlara açar ve hepsini evinde misafir eder. Onları yedirir ve çok iyi bir şekilde bakar. Zaptiyeler ve Hamidiyeler, sık sık ağayı, erkek saklarsa kendisini öldürüp evini de yakmakla tehdit ederler. Bunun üzerine ağa korkar ve sakladığı bazı (birkaç kişi) erkekleri zaptiyelere teslim eder, onlar ise ellerine geçirdiklerini acımasızca öldürür. Murat Ağa, köyün oğluşağına (yaklaşık 200 kadın ve çocuk) iki hafta memnuniyetle bakar ve onları, kendisinden sürekli güzel kadın ve kızları isteyen Kürtlerin elinden korur. Ağa, sık sık dışarı çıkarak, “Beni öldürün, hiçbir aileyi elinize vermem”, demiştir. İki hafta sonra, mayıs sonlarında, Ruslar Kıtrads Kar köyüne yaklaşır. Ağa, Rusları görüp, kendisini öldüreceklerinden dehşete düşer. Kurtarmış olduğu kadınlara, “Ben sizi iki hafta güvenli bir şekilde korudum Kürtlerden, şimdi de siz beni koruyun ki, Ruslar beni öldürmesin,” der.
Ruslar yaklaştığında, kadın ve çocuklar ağayı çevreleyerek, Rusların yanina gider ve ağayı öldürmemeleri için rica ederler. Ruslar, başkaları tarafından öldürülmemesi için ağaya bir belge verir.
Halk bir hafta daha köyde kalır, fakat Kürtler aniden köyü kuşatır. Kadın ve çocuklar Akants’a (Arçeş) kaçar ve orada iki hafta kaldıktan sonra, Ruslar temmuzda (1915) Vaspurakan’dan ricat ettiğinde, Kıtrads Karlılar da Berkri-Abağa üzerinden Kafkasya’ya geçer.
Yazılanlar, anlattıklarıma uygundur.
Okuma-yazması olmadığından dolayı: Hayk Acemyan (Vanlı)
EMA, fon 227, liste 1, dosya 449, yapraklar 5-8, orijinal, el yazısı.