BİR GRUP GÖRGÜ ŞAHİDİNİN, BİTLİS SANCAĞININ AHLAT KAZASINDAKİ TAPAVANK KÖYÜ KATLİAMIYLA İLGİLİ TANIKLIKLARI
29 Ağustos 1916, Nor Bayazet-Paşakent
Akhlat-Tapavank
1914 seferberliği şiddetle uygulandı. 30 kişi hâlâ geri gelmemiştir. Pukha’nm, Haro’nun, Ambro’nun ve daha başkalarının evlerini yaktılar, yaklaşık 20 ev.
Tekâlif-i Harbiye’de, zorla olam olarak sırtlarında yük taşıtmak için insanları Bitlis, Muş, Khınus ve Manazkert’e götürdüler. Yetmiş kişi geri dönmedi.
1915’in Büyük Perhizi’nin son günlerinde Pırkhus müdürü Babo Bey, jandarmalarla gelip zorla 50 tüfek topladı.
Facia – 1915’in Hambardzum yortusu sonrasında Babo Bey ve Ab- dülmecit, binlerce asker ve Kürt’le gelip köyümüzü kuşattılar. Şafakta katliama başladılar, yaklaşık 400 [kişi], Ter Barseğ, Ter Şımavon, Ter Gukas, Res Ağacan, Minas Ağa, Hartin Ağa, Kmyaz Ağa vd. Ter Mar- tiros’u hapiste öldürdükleri söyleniyordu. Kadın ve kızları da kırdılar, yaklaşık 60 kişi, çocukları ve 7-8 yaşındaki erkek çocukları, 200 kişi ve daha fazlasını öldürdüler, mallarını götürdüler. Bazıları dağlara kaçtı, yaklaşık 400 kişiyi ise toplayıp Muş’un Avzut köyüne götürdüler. Burada diğer Ermeni köylerinin sakinlerinden yüzlerce kişi vardı. Hepsini evlere doldurup yaktılar. Dağlara kaçan bizler ise Manazkert Kalesi’ne geldik. Bir kısım kadın ve çocuk ise kaçıp Bağçe ve Ağtat adlı Kürt köylerine sığınmıştı. Rus yetiştiğinde, onlar da geldi, Manazkert’te toplandık. Rus, Vardavar yortusunda geri çekildi, biz de Alaşkert üzerinden İğdir, Ecmiadsin, Yerevan ve buraya kadar takip ettik. Köyden haberimiz yok.
Kurtulan köylüler Aleksandrapol çevresindedir. Şimdi burada, Paşa- kent’te 18 haneyiz, 88 kişi varız.
1915 Temmuzu’ndaki ricatta, yolda İğdir ve Ecmiadsin’de 18 haneden 43 [kişi] ölmüştür.
Muş’un Avzut köyünde yakılan insanların görgü şahidi.
Tapavank köyünden Hovsep Zatoyan
Anlatanlar: Hakob Mıkhitaryan, Galust Ter Barseğyan.
Paşakent’te kalmaktadırlar.
29 Ağustos 1916
Müfettiş Şirin
EMA, fon 227, liste 1, dosya 430, yaprak 51, orijinal, el yazısı.