HAYATTA KALAN KİRAKOS MIKHOYAN’IN, BİTLİS SANCAĞININ MOTKAN KAZASINDAKİ MITSİ KÖYÜ KATLİAMLARIYLA İLGİLİ TANIKLIĞI
3 Eylül 1916, Nors
Anlatan Kirakos Mıkhoyan, Bitlis’in Mıdzi köyündendir ve şimdi Nahki- cevan’ın Nos köyünde yaşamaktadır.
Bizim köydeki katliam Mayısın 15’inde başladı. Hacı Raşit ve Hacı Musa, nisan sonu ve mayıs başında bizim ve diğer köylerin koyunları- nı sürüp götürmeye başladı. Mayısın 15’inde Hacı Raşit, Hacı Musa ve Şevket (Hacı Farıs) köyümüze geldiler katletmeye. Köyümüzün, her yıl vergi verdiğimiz (yılda 6-10 ruble nakit ve duruma göre yağ, koyun vs.) ağası Hacı Farho, bizi katliamdan kurtarmak istedi, fakat askerlerinin sayısı 4.000’in üzerinde olan yukarıda belirtilen Kürt ağalara karşı koyamadı. 15 Mayıs gecesi köyümüzü kuşattılar. Kuşatanların içinde bulunan birkaç Kürt, katliamdan kaçıp kurtulmaları için dostlarına haber verdi. Örneğin Kunco adlı Kürt bize, kendileri daha köye doluşmadan, bir an önce kaçmamızı söyledi… Gizlice kaçmayı beceremeyen 50 kişiyi katlettiler. Köyümüzün beylerinden Manuk Kutikyan’ı, Petros Mirzikyan’ı ve Şığo Mirzikyan’ı öldürdüler. Katliam tüfekler ve bıçaklarla yapıldı. Kurbanların ellerini sıkıca bağlayıp, sıra sıra bağlı halde suyun kenarına götürdüler ve yaylım ateşiyle öldürdükten sonra suya döktüler; vurulanlar arasında sağ kalmış var mı diye de önceden kontrol ettiler.
Kadınları bıçakla öldürdüler, güzelleri ise yanlarında sürükleyip götürdüler. Çocuklar da aynı akıbete uğradı. Biz Bitlis’in ele geçirilmesine kadar, ağamız Hacı Farho’nun evinde yaşadık. Gece vakti kaçıp Bitlis’e geldik. Yolda Kürtler bize ateş açtı. Bir kadm ve çocuğu vuruldu. Biz, üç erkek zarar görmeden yerimize vardık, 28 Mayıs’ta ise Kafkasya’ya geçtik.
Anlatan, Mıdzi köylüsü, okur-yazarlığı olmayan, Kirakos adında bir gençtir.
Kaydeden: Hambardzum Galustyan
E MA, fon 227, liste 1, dosya 424, yaprak 2, orijinal, el yazısı.