SİİRT SANCAĞI

HAYATTA KALAN KHAÇİK VARDAN YAN ’ IN, SİİRT SANCAĞININ ŞİR­VAN KAZASINDAKİ NABAYİN KÖYÜ KATLİAMLARIYLA İLGİLİ TA­NIKLIĞI

15 Ağustos 1916, İğdir

Bitlis’in Yerun sancağının (6) Nabayin köyünden Khaçik Vardanyan’ın (görgü tanığı) anlattığına istinaden:

Nabayin’in 40 hanesi ve 300 nüfusu, Surb Georg adında bir kilisesi, bir su değirmeni, 900 koyunu, 500 sığırı vardı. Kilisenin 15 elyazması İncil’i vardı. Köyün yıllık geliri 3.000 ölçü tahıl, 10.000 balya saman, 50 litre baldı.

15-45 yaşları arasındaki tüm erkekleri, 20 Aralık 914 tarihinde askere götürdüler. Belirlenen zamanda teslim olmayan asker adaylarının evle­rini kundaklıyor, mallarına el koyuyor ve kadınlara tecavüz ediyorlardı.

Örneğin Muşlu polis Mustafa Efendi, Galseli Sımayil Efendi, Siirtli Ha­şan Efendi vs. Hakob Kakosyan’ın karısı Nergiz’e ve Farso Muratyan’ın karısı Gino’ya tecavüz ettiler.

Türk ordusundan firar etmiş olan Nabayinli Vardan Harutyunyan, şunları anlattı:

“Türk subaylar, bizimle Türk askerleri arasında ayrımcılık yapıyor­lardı. Bizi ayrı odalara doldurup günlerce aç bırakıyor, Türk askerlerine ise ekmek ve yemek veriyorlardı. Sırtımıza ağır yükler vererek, çoğu kez 24 günlük yola taşıttırıyorlardı. Türk askerler, biz Ermeni askerlerini sü­rekli öldürmekle tehdit ediyorlardı vs.”

10 Haziran 1915 ’te, Gasım Osman Khan (Koçar Mahmarlı) önderli­ğinde ve hükümetin mavzer tüfekleriyle donatılmış 200 Kürt Nabayin’e saldırdı, direniş görmeyerek ve erkekleri toplayarak keser, balta ve iki ağızlı baltayla (bir balta çeşidi) öldürdüler. Arıt köyünden Halit Ahmat- yan, Gamik Kirakosyan’ı görülmemiş işkencelerle öldürdü. Önce diri dip sırtının derisini yüzdü, sonra bıçakla gözlerini oydu, kollarını kesti, dişlerini çekti ve Gamik hâlâ sağken bıçakla parça parça etti ve parçala­rını onun pantolonuna doldurdu. Bu Halit Ahmatyan, kardeş çocuklarıyla birlikte dört kişiyi, Abro Buloyan’ı, Raşo Buloyan’ı, Karapet Hokhanyan’ı ve Hokhan Karapetyan’ı tutup Kürt köyü Derken’e götürerek diri diri yaktı. Halit, odun yığınını ateşe vermeden önce Abro’ya, “Dinimizi kabul et, seni kurtaralım”, dedi, fakat Abro, “Bu ateş, sizin dininizden daha iyi, bizim efendimiz eziyet görmüş, biz de görürüz”, diye cevapladı.

Hamile kadınların karnını deşip çocukları çıkararak, bir sopanın ucu­na geçirip, “Bu Ermenilerin bayrağıdır”, diye bağırıyorlardı. Sayit’in kızı Nergiz’e, Seyran’a (Poğos’un kızı), Khızmo Harutyunyan’a vs. böyle davrandılar. Küçük erkek çocukları ise diri diri yere yatırıp başlarını bir taşın üzerine koyarak, büyük bir taşla patlatıyor, beynini dışarı dökerek öldürüyorlardı.

Nabayin’den sadece üç erkek, bir kadın ve bir erkek çocuğu kurtul­muştur.

Derleyen: G.M. Nerkararyan

Notlar

1 Erun ve Barvar kazaları komşu olduklarından dolayı, şu veya bu böl­geye aidiyeti konusunda sık sık karıştırmalar olmuştur.

2 Surb Hovhannes Kilisesi ’nin din adamlarından Peder Karapet Atom- yan ve Peder Petros Ter-Stepanyan katliamlar esnasında şehit edil­miştir.

3 Surb Astvadsadsin Kilisesi din adamı Peder Hımayak Yeretsyan kat­liam esnasında şehit edilmiştir.

4 Belgede sancak yazılmış olmasına rağmen Erun, Siirt sancağının bir kazasıdır.

5 Eruh ve Şirvan kazaları komşu olduklarından dolayı, şu veya bu böl­genin aidiyeti konusunda sık sık karıştırmalar olmuştur.

6 Bkz. sonnot.

Kaynak:
Ermenistan Ulusal Arşivi
Kedername
Osmanlı İmparatorluğu’nda Ermeni Soykırımı
1915
Hayatta Kalanların Tanıklıklarına Dair Belge Koleksiyonu
Belge Yayınları 2014
Çeviren: Diran Lokmagözyan