Sait Çetinoğlu / Attila Tuygan: RUM ve ERMENİLERİN ÖLÜM YOLU HARİTASI-1921: Dr. Mark H. Ward’ın şahitliği

Mark H. Ward, gönderilen 38 ayrı muhacir grubuna tanık olmuştu. Ward, Elazığ’a ulaşan toplam 20,378 kişiden 18,000’inin veya %88’inin Osmanlı Rum’u, kalanların ise Ermeni olduğunu yazmıştır.

Tahminlerine göre, Sivas’tan Elazığ’a 30,000 kişi sevk edilmiş ve bunlardan 5,000’i kafileden kaçmayı başarırken bir 5,000’i de yolda ölmüştü. Kış ve güz aylarında sadece Malatya’da 4,000 muhacir varmış. Malatya’dakilerin 2,000’i açlık veya tifüs hastalığından ölmüş. Elazığ’daki Amerikan Hastanesi’nde çalıştığı 7 ay boyunca 1,300 muhacirin %25’i ölümcül hastaymış. Güneyde Diyarbakır’a sevk edilen 15,000 muhacirden sadece 12,000’i sağ salim varmış; kalan 3,000’i karla kaplı dağlarda ölmüş. 2,000 muhacir kış boyu Diyarbakır’da kalmış ve yarısı açlık, hastalık veya sığınacak yer bulamama gibi nedenlerle ölmüş. Sivas’ı terk eden 30,000’den sadece 10,000’i Bitlis’e varmış.

Not: Haritadaki tehcir yolları kılavuz amaçlıdır ve bazı değişiklikler gösterebilir. Tehcirler genelde komşu köy ve kasabalardan geçiyordu. Koppy, Hadign ve Endemish gibi şimdiki adları doğrulanamayan bölgelerden tehcirler gösterilmemiştir.

Mark H. Ward’ın tanık olduğu tehcir listesi

Tarih Tehcir edilenler nereden nereye
26 Mayıs1921 10 Rum , 6 Ermeni  Konya, Kayseri, Amasya (Sivas üzerinden) Elazig’dan  Diyarbakir  Bitlis
29 Maıs 1921 100 Rum, 30 Ermeni (Ermeni konvoyu başlangıçta   300 kişiydi) Bilecik Elazig
3 Haziran 1921 125 Rum, 187 Ermeni Eskisehir, Kutahya (Sivrihisar üzerinden) Elazig
13 Haziran 1921 200 Rum, 374 Ermeni Eskisehir, Bilecek, Sivrihisar, Kutahya, Afyonkarahisar Elazig
20 Haziran 1921 10 Erkek Konya Elazig
27 Haziran 1921 50 Rum, 300 Ermeni Konya (Malatya ve Sivas üzerinden) Elazig
4 Temmuz1921 170 rum, 280 Ermeni Aksehir Elazig
17 Temmuz 1921 456 Rum, 204 Ermeni Konya Elazig
19 Temmuz 1921 302 Rum, 300 Ermeni Afyonkarahisar, Aksehir, Karaman, Eregli, Haymans, Kutahya, Eskisehir, Konya Elazig
18Temmuz1921 722 Rum Ordu, Giresun Elaziğ’dan Bitlis ve Van.
25 Temmuz 1921 496 Rum erkek Ordu, Giresun Elazig
28 Temmuz 1921 161Rum Giresun Elazig
4 Ağustos 1921 64 Rum Ordu Elaziğ’dan Bitlis
4 Ağustos 1921 2000 çoğunluğu kadın ve çocuk Zara (Sivas Vilayeti) Elazig
21 Ağustos 1921 22 erkek Ordu, Giresun Elazig
27 Ağustos 1921 80 kişi Tepecik (Samsun yakınlarında) Elazig
27 Ağustos 1921 1230 çoğunluğu kadın ve çocuk Amasya, Havza, Iledig, Merzifon, Torpojuk ve  Samsun köylerinden Elaziğ’dan  Bitlis ve Van
30 Ağustos 1921 1650 Rum  (kadın ve çocuk) Merzifon  ve samsun arası köylerden Elaziğ’dan  Bitlis
31 Ağustos 1921 1284 kişi Merzifon, Havza, Amasya, Koppy, Hadign Elazig the Bitlis
9 Eylül 1921 200  kişi Eskisehir, Kutahya Elazig
21 Eylül 1921 48 Rum, 4 Ermeni Konya Elaziğdan güneye doğru
24 Eylül 1921 169 Rum Samsun, Vezirkopru diğ. Elazig
26 Eylül 1921 385 Erkek kadın Konya Elazig’dan güneye
28 Eylül 1921 125 Erkek Konya, Karaman, Eregli, Nigde, Kayseri Elazig’dan  Bitlis
4 Ekim  1921 160 Erkek Samsun Elazig’dan  Diyarbakir
4 Ekim 1921 136 Erkek Konya Elazig
9 Ekim 1921 43 Erkek Ordu Elazig
16 Ekim 1921 600 kişi bilinmiyor Elazig’dan Diyarbakir
23 Ekim 1921 77 kişi bilinmiyor Elazig’dan Osmaniye
6 Kasım 1921 68 Erkek Konya Elazig
6 Kasım 1921 Group Gumushacikoy Elaziğ’dan Osmaniye
10 Kasım 1921 1700 (konvoy başlangıçta  2000 kişi) Arabkir yolu Elazig’dan  Bitlis
11 Kasım 1921 154 men Eregli, Karaman Elazig
15 Kasım 1921 1500 Erkek, kadın çocuk bilinmiyor Elazig
18 Kasım 1921 850 kadın ve çocuklar Sivas Vilayet Elazig
18 Kasım 1921 30 Erkek Gümüşhacikoy Elazig
19 Kasım 1921 350 kadın ve çocuklar Malatya Elazig’dan Bitlis
24 Kasım 1921 700 kadın ve çocuklar Ordu, Sivas Elazig’dan  Bitlis
8 Aralık 1921 80 erkek Osmaniye Elazig
13 Aralık 1921 1400 (Kayseriden ayrılırken 2500 kişiydiler) Ordu, Giresun, Amasya, Isparta, Burdur, Endemish Elazig. Ve ikinci kez Bitlis’ten tehcir
15 Aralık 1921 600 Rum Sivas Elazig’dan Diyarbakir
31 Aralık 1921 300 Erkek ve kadın Konya Elazig’dan Bitlis
15 Aralık 1922 100 Kişi Malatya Elazig’dan Bitlis

Eskisehir, Bilecek, Sivrihisar, Kütahya, Afyonkarahisar, Aksehir, Karaman, Eregli, Haymana, Konya… dan 1921 yılında Ermeniler yeniden tehcir edildiği, Ermenilerin ölüm yollarına koyulması neticelenmediği görülüyor

Kaynak: The Deportations in Asia Minor, 1921-1922. Mark H. Ward

Diğer Yazıları: https://tarihvetoplumlar.com/sait-cetinoglu/